באמצע חודש מרץ, התרגשנו מאד להתכנס יחד שוב, אחרי שנתיים בהן הדבר לא התאפשר לנו, ולחזור לקיים את הסמינר השנתי של 'מן הבארות'.
הסמינר, בו השתתפו השנה כ-100 נשות ואנשי חינוך – משתלמי התוכנית ובוגריה, עסק בסוגיה: "חינוך הומניסטי-ערכי בחברה רב תרבותית בעת הזו: אתגרים, חסמים ותקוות". לצד העמקת ההיכרות הבין-אישית והקבוצתית דרך למידה וחוויה משותפת, הכנס היווה עבורנו הזדמנות להרחבת דעת ולחשיבה מפרספקטיבות שונות על העבודה החינוכית שלנו ועל דרכים להמשיך ולפתח אותה לאפיקים ונתיבים חדשים.
كنّا في غاية الشوق والإثارة من التقائنا معًا في منتصف شهر آذار، بعد أن تعذّر مثل هذا اللقاء مدّة عامين، وأن نعقد مجدّدًا حلقتنا السنويّة لبرنامج "من الآبار". هذه الحلقة الّتي حضرها وشارك بها هذا العام نحو 100 من نساء ورجال تربية ومستكمِلين وخرّيجين، تناولت مسألة: "التعليم الإنساني القِيَمي في مجتمع متعدّد الثقافات في زماننا الراهن: تحدّيات، عوائق وآمال". وإلى جانب تعميق التعارف بين الأفراد والمجموعات من خلال التعلّم والتجارب المشتركة، فإنّ هذه الحلقة كانت بمثابة فرصة لنا لتوسيع مداركنا وإعمال الفكر من زوايا ووجهات نظر مختلفة حول عملنا التعليمي التربوي والوسائل الممكنة للاستمرار في تطوير المسيرة التربويّة بطرق ومسارات جديدة.
יומו הראשון של הסמינר נפתח בברכות של הגב' רנא פאהום, מנהלת המרכז לחברה משותפת, ומנהלת "מן הבארות" הנכנסת ד"ר מירב בן-נון, ושילב הרצאות בהשתתפות פרופ' משה הלברטל, ד"ר מראם מסארווה ופרופ' איימן אגברייה עם מעגלי לימוד ושיח, ארוחת ערב, ומופע מהנה של תיאטרון פלייבק דו-לשוני.
افتُتِح اليوم الأوّل من الحلقة بترحيبات من السيّدة رنا فاهوم، مديرة المركز لمجتمع مشترك، ود. ميراف بن نون، المديرة القادمة لبرنامج "من الآبار". كذلك تضمّن هذا اليوم محاضرات بمشاركة البروفيسور موشيه هالبرتال، د. مرام مصاروة، والبروفيسور أيمن إغباريّة مع حلقات دراسيّة وحواريّة، وجبة عشاء وعرضًا ممتعًا للمسرح الارتجالي ثنائي اللغة بلاي باك.
ביומו השני של הסמינר, ועם הפנים קדימה, נערכה הצגת יוזמות של בוגרות ובוגרי התוכנית. היכרות זאת עם פעילות ההמשך של הבוגרים, קשרה בין המרחב של לימוד עיוני ועיסוק בשדה ההגדרות ההומניסטיות, לבין המרחב של עשייה ויישום בשטח, שמטרתו לקדם ערכים של חברה משותפת בשדה החינוכי. היוזמות שהוצגו כוללות מעגלי שיח תלמידים ומורים בנושא המחלוקת בראי התרבויות (בהנחיית עינת דהן מביה"ס כדורי), מפגשים בין מדריכים יהודים לערבים בשנת שירות (בהנחיית אשחר בן חור מתנועת תרבות) והנחיה של קבוצת נשים יהודיות וערביות מחיפה (בהנחיית מינרוה כתילי ומלכה אופיר, מביה"ס הריאלי בחיפה).
في اليوم الثاني من الحلقة، ومع تطلُّعنا قدمًا، عُرضت مبادرات تربويّة لخرّيجات وخرّيجي البرنامج. هذا الاطّلاع على العمل والنشاط الاستمراري لخرّيجينا، ربط بين حيّز الدراسة النظريّة والانشغال بالتعريفات الإنسانيّة، وبين حيّز العمل والتطبيق الميداني، والّذي يهدف ويسعى إلى تعزيز قيم مجتمع مشترك في الحقل التربوي التعليمي. تضمّنت المبادرات الّتي عُرضت حلقات حواريّة شارك بها طلّاب ومعلّمون حول مسألة الخلاف وانعكاساتها في الثقافات المختلفة (بتوجيه من عينات دهان من مدرسة كدوري)، ولقاءات بين مرشدين يهود وعرب في عام الخدمة (بتوجيه أشحار بن حور من حركة الثقافة)، وتوجيه مجموعة من النساء اليهوديّات والعربيّات من حيفا (بتوجيه مينيرفا كتيلي ومالكا أوفير، من مدرسة هريئالي في حيفا).
אם בהרצאת הפתיחה המרכזית של הסמינר, טען פרופ' משה הלברטל כי חירות, שוויון, סולידריות והכרה הן ארבעה הבסיסים שביסודות כינון הבית המשותף של יושבי הארץ, נדמה היה שכל אחת ואחת מהיוזמות של בוגרי התוכנית מהדהדת יפה את הנסיון לכונן מציאות כזאת. היוזמות הללו, שכולן מקדמות פרספקטיבה רחבה, מדגימות יפה הלכה למעשה את התפיסה שהציג הלברטל, לפיה "העובדה שאת/ה כאן מגדילה אותי; לצד מה שיש לי לתת לך יש לי גם מה לשמוע". בעצם פועלן, יוזמות הבוגרים שלנו הן ללא ספק דוגמה ראשונה במעלה למהלך המעגלי והכולל שמציעה תוכנית 'מן הבארות' למשתתפיה, כשאבני הבסיס של המפגשים הבין-אישיים והקבוצתיים מייצרות בהמשך עוד ועוד אדוות של עשייה.
بإمكاننا القول، بأنّ ادّعاء البروفيسور موشيه هالبرتال خلال المحاضرة الافتتاحيّة المركزيّة للحلقة، بأنّ الحرّيّة والمساواة والتضامن والاعتراف هي الأركان الأساسيّة الأربعة لتأسيس بيت ووطن مشترك لسكّان هذه البلاد، قد تجلّى في كلّ مبادرة من المبادرات الّتي عُرضت، وحرص الخرّيجون على أن تنعكس هذه الأركان وتترسّخ واقعًا وعملًا في مبادراتهم التربويّة. هذه المبادرات، الّتي تعزّز جميعها شموليّةً ومنظورًا واسعًا، تُبرز بشكل لافت وجميل الممارسة العمليّة للمفهوم النظري الّذي قدّمه هالبرتال، والّذي وِفْقَه "حقيقة كونك هنا تكبّرُني وتثريني، إلى جانب ما يمكنني أن أعطيك، هناك أيضًا ما أحتاج سماعه". في الواقع، يُعدّ تفعيل مبادرات خرّيجينا بلا شكّ مثالًا واضحًا على السيرورة الدائريّة والشموليّة الّتي يقدّمها برنامج "من الآبار"' للمشاركين فيه، حيث أنّ أعمدة الأساس للّقاءات الشخصيّة والجمعيّة تُنتج لاحقًا المزيد والمزيد من تموّجات العمل.
וכך מסופר במסכת קידושין בתלמוד הבבלי, דף מ' ע"ב, אותה קראנו ביושבנו ללמוד בחברותא בנושא יזמות, מעשה ולימוד:
"וכבר היה רבי טרפון וזקנים מסובין בעלית בית נתזה בלוד.
נשאלה שאילה זו בפניהם – תלמוד גדול או מעשה גדול?
נענה רבי טרפון ואמר: מעשה גדול.
נענה ר'; עקיבא ואמר: תלמוד גדול.
נענו כולם ואמרו: תלמוד גדול שהתלמוד מביא לידי מעשה."
ויפים הדברים גם לנו ולתוכניתנו, שמביאתנו לידי מעשה.
وهكذا ورد في فصل كيدوشين في التلمود البابلي، الصفحة م، والّتي قرأناها حينما جلسنا لندرس معًا في موضوع المبادرات، العمل والدراسة:
كان الحاخام تربون والشيوخ جالسين في عِلِّيَّة بيت نيتزا في مدينة اللد.
أثير أمامهم السؤال التالي: تلمود عظيم أم فِعْلٌ عظيم؟
أجاب الراڤ تربون: فعلٌ عظيم.
أجاب الراڤ عكيڤا: تلمودٌ عظيم.
ردّ الجميع وقالوا: تلمودٌ عظيم، بحيث يؤدّي هذا التلمود إلى فعلٍ عظيم.
وتنطبق علينا هذه الأشياء وتلائم برنامجنا الّذي يقودنا ويدفعنا نحو العمل.
לסיום נביא מדבריהן של כמה ממשתתפות הסמינר, שסיכמו אותו במילותיהן שלהן:
ختامًا، نقتبس من كلمات بعض المشارِكات في الحلقة، واللاتي لخّصنَها بكلماتهن الخاصة:
(יצאתי עם תחושה של) חיזוק האמונה שחיים משותפים בהחלט אפשריים אם נחנך לאורם של ערכים הומניסטיים אוניברסליים.
"خرجت بإحساس بأنّ إيماني بإمكانيّة تحقيق حياة مشتركة قد تعزّز، لا سيّما إن رَبّينا وفق القيم الإنسانيّة العالميّة" (معلّمة من مدرسة دار الحكمة، اللد)
הצורך לפעול כאן ועכשיו, לא להמתין לשעת כושר.
"الحاجة للعمل هنا والآن، وعدم انتظار الوقت المناسب" (مديرة، تسور هداسا)
קבלתי חיזוק ,שאני בדרך הנכונה ביישום היוזמה שלי, להעמקת ההיכרות בין יהודיות לערביות, צעד קטן לבניית בית משותף אנושי ודמוקרטי, ברוח מן הבארות ובתמיכתם המלאה מכל הבחינות.
"تأكَّد لي بأنّني على الطريق الصحيح في تنفيذ وتطبيق مبادرتي في تعميق التعارف بين النساء اليهوديّات والعربيّات، والّتي أرى بها خطوة صغيرة نحو بناء وطن مشترك إنساني وديمقراطي، بروح "من الآبار" وبدعمهم الكامل من كافّة النواحي" (مينيرفا كتيلي، هريئالي حيفا)
