לאחר שנים ארוכות של פעילות באזור הצפון והמרכז, ולאחרונה גם בירושלים, תכנית 'מן הבארות' התרחבה בשנה"ל תשפ"ד גם לדרום הארץ, ומפעילה שתי תוכניות חדשות בנגב:
את שתי הקבוצות הנחו שי בן טל – מנחה וותיק בתוכנית בארי, תושב ירוחם, וקאיד אבו לטיף – איש הגות ותיאטרון, תושב רהט.
תוכנית הלימודים של שתי הקבוצות התבססה על תמות נושאיות ערכיות, תוך התאמה לאוכלוסייה, לנוף ולשאלות מגוונות עמם מתמודדים תושבי הדרום מהחברה הבדואית והחברה היהודית.
בין היתר עסקה הקבוצה בשאלות של חיבור והיכרות, בניסיון לברר מה היא "הבאר" ממנה ניזון כל אחד מחברי הקבוצה, זאת דרך סיפורה של 'באר הגר' במסורות היהודית ובאסלאם, וכן במפגש בין מסורת וחידוש, כפי שחוות אותו החברה הבדואית והחברה היהודית, דיון שנערך במהלך ובעקבות ביקור במוזיאון הבדואי של קאסר אסר.
המפגשים הוקדשו לבניית היכרות ואמון, תוך שימוש במתודות של מן הבארות, ובפרט לימוד בחברותות.
על טיבם, עומקם וחשיבותם של המפגשים, יעידו טוב מכל דבריהם של כמה ממשתתפיהם:
"מבחינתי המפגשים הללו הם תקווה, הם הרמז או שביב ההוכחה שאפשר גם אחרת . זה אי של שפיות ודיבור לב אל לב בתוך סערת הכאוס והשנאה שאנו מצויים בה.."
"שמחתי מאוד על המפגשים והשיח על "מה זה להיות בדואי ". זוהי הפעם הראשונה בה עוסקים בהשתלמות של בית הספר בזהות האישית שלי. שמאפשרים לי לספר למה אני גאה להיות בדואי".
"המפגשים בתוכנית פתחו עבורי פתח והיוו הזדמנות להיכרות ממקום של כבוד ורצון לשינוי דפוסי החשיבה המקובעים של החברות השונות בהם אנו חיים. במפגשים אני זוכה לראות את העולם, ולו לרגע, מבעד לעיניים של הצד השני. נוכחתי לגלות את הפער שיש בין מה שאני מכירה ויודעת, לבין האופן בו החברה הבדואית חיה ומנסה לחנך את הדור הצעיר. כשאני לומדת את הצד השני, מכירה את החוזקות שלו, את התרבות אבל גם את נקודות התסכול והקושי, זה מאפשר לי להיפתח ולתת מקום. השאיפה שלי היא להעביר לתלמידים שלי את החוויה המדהימה הזו. ללמד אותם שיח תרבותי, מקבל המכיל גם אנשים ותרבויות אחרות".
לאור הצלחת הפעילות השנה, ימשיכו שתי הקבוצות לפעול גם בשנת הלימודים הבאה, תוך השמת דגש על התנסות יישומית בחומרי הלימוד של 'מן הבארות' ופיתוח הובלת יוזמות חינוכיות של משתתפי התכנית בבתי הספר והקהילות. בנוסף, ובהמשך לאותה הצלחה, בכוונתנו לפתוח בשנת הלימודים הבאה קבוצות נוספות בדרום הארץ ובנגב.
بعد سنوات طويلة من العمل في الشّمال والمركز، وفي القدس مؤخّرًا، اتّسع نطاق عمل برنامج "من الآبار" في عام 2023 ليشمل أيضًا منطقة جنوب البلاد، في برنامجيْن اثنيْن في النّقب:
قام بتوجيه هذه المجموعات كُلُّ مِن شاي بن تل – موجِّه سابِق في برنامج بِئري، وهو من سُكَّان يروحام، وكايد أبو لطيف- مفكّر وناشط مسرحيّ، وهو من سكّان رهط.
ارتكز البرنامج التّعليميّ للمجموعتيْن على عدّة ثيمات وموضوعات قيميّة، بالتّلاؤم مع جمهور الهدف وتساؤلاتهم المتنوّعة الّتي يواجهُها بطبيعة الحال سُكَّان الجنوب مِن المجتمع البدويّ والمجتمع اليهوديّ.
من بين العديد من الأمور، تدارست المجموعة فيما بينها مسائل حول اللّقاء والتّعرّف، محاولةً للبحث عن "البئر" الّذي يستقي منه كُلّ فرد من أفراد المجموعة، من خلال قصّة "بئر هاجَر" في الثّقافة اليهوديّة والإسلاميّة، إلى جانب الجمع بين التّقليد والتّجديد، كما يختبره المجتمع البدويّ والمجتمع اليهوديّ، في نقاشٍ أُدير إثر زيارة المتحف البدويّ في قصر السّر.
عُقدت اللّقاءات لتأسيس الألفة والثّقة بين المُشاركين، من خلال استخدام منهجيّات من الآبار، وللتّعلّم الفرديّ والجماعيّ.
نستشهد بأقوال بعض المشتركين عَلى طبيعة هذه اللّقاءات وعمقها وأهمّيتها:
"بالنّسبة لي، هذه اللّقاءات بمثابة الأمل، دلالة أو جزء من الإثبات أنّ هُناك إمكانيّة أُخرى. هذه جزيرة العقل ومحادثة القلب للقلب في خضم عاصفة الغضب والكراهية الّتي نعيشها…"
"سرّني جدًّا الاشتراك في اللّقاءات وحواريّة "ماذا يعني أن تكون بدويًّا". هذه المرّة الأولى الّتي يطرح فيها برنامج استكماليّ في المدرسة قضيّة هُويّتي الشّخصيّة. الأمر الّذي أتاح لي الحديث عن سبب افتخاري كوني بدويًّا".
"فتح لي البرنامج بابًا، وكان بمثابة فرصة للتّعارف انطلاقًا مِن الاحترام والرّغبة في تغيير أنماط التّفكير الثّابتة في المجتمعات المختلفة الّتي نحيا بها. تُتيح لي اللّقاءات رؤية العالم، ولو للحظةٍ واحدة، من عيون الطّرف الآخر. جئت لأكتشف الفرق ما بين ما أعرفه وأعلمه والشّكل الّذي يحيا به المجتمع البدويّ وما يُربّي عليه الأجيال الشّابة. عندما أتعلّم الطّرف الآخر، أتعرّف على نقاط قوّته، ثقافته ونقاط إحباطه والصّعوبات الّتي يُلاقيها، ممّا يمنحني الانفتاح والمساحة. طموحي أن أنقل تجربتي الرّائعة لطلّابي. لتعليمهم الخطاب الثّقافيّ، المنفتح الاحتوائيّ لأشخاصٍ وثقافات أخرى".
على ضوء نجاح النّشاط السّنويّ للبرنامج، ستستمرّ المجموعتان بالعمل أيضًا في العام الدّراسيّ المُقبِل، تشديدًا على التّطبيق الفعليّ لمواد "من الآبار" التّعليميّة، تطوير مبادرات تربويّة وإدارتها لمشتركي البرنامج في المدارس والمجتمعات. واستمرارًا لهذا النّجاح، ننوي افتتاح مجموعة إضافيّة في جنوب البلاد والنّقب في العام الدّراسيّ المقبِل.
